26 kwietnia

Jak tam, Teosiu, u ciebie?

Jak się tam masz, bo ja akurat mam dziś lepszy nastrój i mam nadzieję, że ty też. Póki co próbuję się domyślać, o co ewentualnie mógłbyś jeszcze pytać. Ja ciągle nie czytam w twoich myślach – muszę jeszcze poćwiczyć!

Gdy tak gawędzimy sobie o reinkarnacji, musimy pamiętać o jednej rzeczy. Ona nie jest podstawą nauk w żadnej religii. Pojawia się tylko wtórnie jako skutek mechanizmów, praw rządzących tym światem. Oczywiście ten świat jest połączony z tamtymi światami, z piekłem i niebem. Ten czyściec, wymyślony na siłę, jest w tym obrazie zbyteczny i nawet nie chce mi się o nim gadać. Wymyślony z potrzeby, bo ludzie jednak czują, że dla spokoju ducha coś by się tu przydało. No bo każdy normalny człowiek umiera mniej lub bardziej jako grzesznik, no i chyba nie wypada, żeby tak zaraz w takich brudnych buciorach lazł do nieba. Musi się trochę oczyścić, poczekać, popokutować sobie trochę, przemyśleć, przygotować i dopiero elegancki może wejść na Boskie salony. Bo gdzie jak gdzie, ale tam podłogi lśnią jak lustro. Lecz jeśli jest już tak usmarowany smołą, że nic go nie doczyści, to Święty Piotr każe aniołom jeszcze wytarzać go w pierzu i idzie taki nieborak do piekła. Pierwszą karą jest już właśnie ta droga, bo wszyscy patrzą i widzą, co z niego za gagatek. Pokazują go sobie palcami i wołają: „Grzesznik! Grzesznik! Do piekła z nim!”. Przynajmniej co niektórzy – ci bardziej świętoszkowaci. Potem już tylko pozostaje smażenie się przez całe wieki, całą wieczność, wiekuistość, w nieskończoność, zawsze, bezustannie, po wsze czasy, na wieki wieków i chciałbym w końcu powiedzieć, że do grobowej deski, żeby jakoś to przerwać, przerwać jakkolwiek i już na to nie patrzeć. Dość. Ale w tym obrazie żadnej śmierci nie ma. Jeśli są ludzie, którzy jedynie z powodu takiego obrazu zostają ateistami, mają moje pełne rozgrzeszenie. A jeśli miałbym zrobić ranking rzeczy, które w tym świecie zadziwiają mnie najbardziej, na pierwszym miejscu znalazłaby się niezwykła łatwość i bezrefleksyjność, z jaką ludzie skazaliby swoich, czasami tylko trochę bardziej grzesznych od siebie, bliźnich. Drugie i trzecie miejsce – puste. A taki miałem dobry dzień. Muszę się przejść, bo aż się, cholera jasna, zdenerwowałem.

I drugi, alternatywny obraz z reinkarnacją w tle, która na popełnianie błędów ma czas, ma całe wieki, całą wieczność, wiekuistość, może się powtarzać w nieskończoność, zawsze, bezustannie, po wsze czasy, na wieki wieków i tu mogę w końcu powiedzieć, do grobowej deski, bo tu można umrzeć. Ale trzeba umrzeć już w innym sensie – umrzeć ostatecznie dla tego świata. Jeśli się ktoś nie narodzi na nowo, nie może ujrzeć Królestwa Niebieskiego – mówi Jezus do odwiedzającego go potajemnie nocą dostojnika żydowskiego, Nikodema, który dopytuje: Czyż może człowiek, będąc starcem, powtórnie wejść do łona swojej matki i się narodzić? A Jezus, znającemu przecież prawo i pisma, mającemu swe lata i mądrość uczonemu tłumaczy dalej: Jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z ducha, nie może wejść do Królestwa Boga. Co jest zrodzone z ciała, jest ciałem, a co jest zrodzone z ducha, jest duchem. […] A ten duch, jak wiatr, wieje, gdzie chce, i szum jego słyszysz, ale nie wiesz, skąd przychodzi i dokąd idzie.

Co do samego Nikodema, przy tej okazji zauważ, jak mocno ta rozmowa czy też spotkanie Jezusa w ogóle musiało na niego wpłynąć. Niewiele takich pobocznych postaci pojawia się parę razy. A Nikodema spotykamy jeszcze na początku procesu Jezusa, gdzie jest on tym jedynym członkiem wysokiej rady, który próbuje go bronić, oraz po ukrzyżowaniu, kiedy wraz z Józefem z Arymatei zajmuje się zabraniem i pochowaniem ciała Jezusa.

A co do jego rozmowy z Jezusem, znów pojawia się kwestia tłumaczeń, gdzie warto nam pamiętać, że przekład z jednego języka na inny nieodzownie łączy się z jednoczesną interpretacją tekstu. Ładnie to widzimy w angielskim, gdzie jednym ze słów oznaczających tłumacza jest przecież interpreter. Nie wiem dokładnie, jak tam twój hiszpański, ale jestem pewien, że po takim czasie jest bardzo dobry i sam na pewno też znasz ten problem. No więc powyżej napisałem: A ten duch, jak wiatr, wieje, gdzie chce…, a może trzeba raczej powiedzieć: A ten duch, jak wiatr, tchnie, gdzie chce…, co różni się trochę od tego, co znalazłbyś, otwierając zwykłe tłumaczenia, bo tam jest nader krótko: Wiatr wieje, gdzie chce. Jednak w greckim oryginale ten wiatr to pneuma, które to słowo znamy przecież z wszelkiego rodzaju urządzeń pneuma‑tycznych, czyli na powietrze, na wiatr, który je niejako na czas ich pracy „ożywia”. I pneuma oznacza także duszę, ducha i tchnienie jako ten ruch powietrza właśnie. A wieje to pnei, czyli tam ta pneuma pnei, ten wiatr wieje, duch tchnie – ożywia. Podobnie Bóg stwarzając, lepiąc Adama z prochu ziemi, z gliny, ożywił go, gdy na koniec tchnął w niego duszę, tchnął w niego swego ducha, swoją pneumę. Inkowie na ciało człowieka mówili „animowana ziemia”. Tak więc, Teofilu, twój duch jest jak wiatr, wieje, gdzie chce, i szum jego słyszysz, lecz nie wiesz, skąd przychodzi i dokąd idzie. Sam biorę teraz parę głębokich oddechów i słucham… A szum, który słyszę, to jakby odgłos kroków Pana… Jakbym słyszał miarowe szuranie jego kapci. Zrób to samo…

I jak ci się to podoba? Czyż nie jest zachwycające?

W Pierwszym Liście do Koryntian Paweł mówi o tym wszystkim (to znaczy bez Inków i bez kapci). W niektórych słowach podaję ci od razu takie podwójne znaczenia, umykające nam w powszechnie funkcjonujących przekładach. Wywody Pawła są długie i z dzisiejszego punktu widzenia chwilami trudne, więc niewykluczone, że w całości są one ciekawe jedynie dla freaków. Skracam, ile mogę – głównie powtórzenia mające podkreślać znaczenie i wagę słów:

I tak jest ze zmartwychwstaniem umarłych: siane jest w zniszczeniu/zepsuciu, a podnosi się nieskazitelne, […] siane jest ciało zmysłowe/cielesne, a wstaje ciało duchowe. […] Tak też jest napisane: Stał się pierwszy człowiek, Adam, duszą żyjącą, a ostatni Adam, duchem ożywiającym. Więc pierwsze nie jest to, co duchowe, ale to, co zmysłowe, a duchowe jest potem. Pierwszy człowiek jest z ziemi, gliniany/ziemski, człowiek drugi, z nieba. […] I jak nosiliśmy obraz/podobieństwo tego glinianego/ziemskiego, tak też będziemy nosić obraz/podobieństwo tego niebieskiego. Zapewniam was, bracia, że ciało i krew nie mogą odziedziczyć Królestwa Boga i że to, co zniszczalne/skazitelne, nie może odziedziczyć niezniszczalnego/nieskazitelnego. Oto oznajmiam wam tajemnicę: nie wszyscy umrzemy, ale wszyscy będziemy przemienieni, w jednej chwili, w mgnieniu oka, bo na dźwięk ostatniej trąby umarli wzbudzeni zostaną jako niezniszczalni, a my zostaniemy przemienieni, […] wtedy wypełni się to słowo, które jest napisane: Zwycięstwo pochłonęło śmierć. Gdzież jest, o śmierci, twe żądło? Gdzież jest, piekło/hadesie, twe zwycięstwo?!

Przy okazji możemy się jeszcze przyjrzeć pewnym kwestiom i sami zobaczyć niektóre słowa z dodatkowej perspektywy, gdy popatrzymy na grekę. Siane jest ciało zmysłowe, czyli w oryginale: speiretai sōma psychikon. Soma – ciało. Psychikon – zmysły (z czym dziś mamy tę trudność, że psychikon za bardzo kojarzy nam się z psyche). Jednak siana jest soma psychikon, a wskrzeszana soma pneumatikon. W soma psychikon objawia nam się coś, co znamy jako objawy psycho-somatyczne – widzimy tu konstrukcję człowieka, takie body-mind. Czy przy normalnej lekturze Biblii w ciele zmysłowym dopatrzyłbyś się body-mind? Bo ja w życiu. W każdym razie nie w jednym, że tak powiem. Siane jest body-mind, wskrzeszane jest body-spiritual. Dopiero gdy znika umysł, wskrzeszany jest duch. I sam jestem teraz zaskoczony, że jedno i drugie ma jakieś „body”. Ale to razem prowadzi do konkluzji, że w „body” miejsca jest tylko na jedno: albo umysł, albo duch. Pierwszy człowiek jest z ziemi, człowiek drugi, z nieba.

Jeszcze jedna refleksja jawi mi się tu na marginesie: odnoszę wrażenie, że oficjalnie, jako podstawowe i najważniejsze, głoszone są nam dwie rzeczy: ciało i krew. Razem stanowią one punkt kulminacyjny ofiary eucharystycznej. I nie wiem teraz, co zrobić, bo czuję się zagubiony, gdy powyżej od Pawła usłyszałem, jeśli pamiętasz: Zapewniam was, bracia, że ciało i krew nie mogą posiąść Królestwa Boga. Temat się komplikuje i jak krew gęstnieje, i teraz nie wiem, czy słowa prośby Jezusa, to czyńcie na moją pamiątkę, nie potrzebowałyby jakiejś – przepraszam, excusez le mot – nowej egzegezy albo hermeneutyki? Więc gdybyś przypadkiem został kiedyś papieżem, to pamiętaj, żeby się tym zająć i koniecznie, ale to koniecznie rozstrzygnąć, czy bardziej potrzebna jest tu egzegeza, czy hermeneutyka. A może jeszcze coś z zupełnie innej beczki? Na przykład chłopski rozum albo pamięć o tym, że gdzieś tam, rozmawiając z uczniami Jezus, rzekł: Wysławiam cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i inteligentnymi, a odkryłeś przed małymi. A dosłownie przed niemowlętami, nēpiois. Coś podejrzanie to greckie słowo kojarzy mi się tu z neptykami.

Ale wróćmy do rzeczy. Powyżej mowa jest o pierwszym i ostatnim Adamie, pierwszym i ostatnim człowieku, pierwszym z ziemi, ostatnim z nieba. Czy można to rozumieć jako zasygnalizowanie terminu, który pojawi się eony, wieki później, czyli dobrze nam dziś znane pojęcie kryjące się pod nazwą „ewolucja”? A może swego rodzaju metamorfoza czy przeobrażanie – przepoczwarzanie jak u owadów? Owady. Zaglądałem z ciekawości do podręcznika biologii. Pierwsze jest jajo. Potem larwa i poczwarka. Ostatnie – imago! O, jakżeż mało znane słowo, ale nie dlatego dałem wykrzyknik. To ja sam aż przy tym podskoczyłem i sobie wykrzyknąłem. Imago znaczy obraz – coś jak „na obraz i podobieństwo”?! Wyimaginuj sobie, że imago, stadium ostatnie, to owad dorosły, owad już DOSKONAŁY (to słowo z podręcznika, nie moje – moje jest podkreślenie). Imago jest ostatecznym etapem rozwoju osobniczego owadów przechodzących proces przeobrażania – imago nie przechodzi już dalszych linień. Sparafrazowałbym podręcznik biologii tak: po osiągnięciu doskonałości nie przechodzi już dalszych wcieleń.

Gdy pierwszy Adam zostaje wygnany z Raju, słyszy od Boga na do widzenia: W pocie czoła będziesz zdobywał chleb, aż wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty, bo prochem jesteś i w proch się obrócisz. Zwróć uwagę, że nie widać tam dla Adama ratunku, nie widać żadnej nadziei na jakiekolwiek niebo, jakiekolwiek zbawienie. W zasadzie maluje się tu taki materialistyczny, nawet komunistyczny obraz (mam jakąś obsesję czy co?), obraz bez Boga, bez zbawienia, a w tym obrazie jesteś na tej ziemi jej prochem, będziesz jadł chleb, a na koniec pójdziesz do ziemi. Do piachu, jak to się mówi. I tyle. Nie wiem jak ty, ale ja chciałbym dać Adamowi jakąś szansę, bo w końcu jemu zawdzięczam, że tu jestem. Gdyby on nie zgrzeszył, nie byłoby nas. Nie widziałem jeszcze, żeby ktoś jemu, a może przede wszystkim jego kobiecie, podziękował za ten ich grzech. Wszyscy tylko to swoje: „Zgrzeszyli! Zgrzeszyli! Do piekła z nimi, do piekła!”. Hmmm… Już wiem, dopiero teraz na to wpadłem, dlaczego nikt im nie dziękuje! Bo może wszyscy podświadomie czujemy, że z tego mogłyby wyniknąć nie lada kłopoty. No bo gdybyśmy zaczęli już komuś dziękować za grzech, to na kim przyszłoby nam owo dziękowanie skończyć?

Wracając do Pawła, gdy wspomina o śmierci, myli nas jej powszechne rozumienie jako jedynie śmierci ciała. Nazwę ją śmiercią pierwszą, bo sam Paweł, zapowiadając w powyższym fragmencie „oznajmienie tajemnicy”, stara się wyjaśnić, co oznacza dziedziczenie Królestwa, a inaczej: zmartwychwstanie. Jest ono pokonaniem śmierci drugiej – związanej z karą za grzechy i tu podpadnę teologom już ostatecznie i na wieki – będącej trwaniem w kole śmierci; ktoś inny powiedziałby: w kole samsary. A jakiś żyd wspomniałby tu gilgul (czyli koło, cykl). Ową śmierć drugą widzimy expressis verbis w Apokalipsie: Zwycięzca odziedziczy wszystko i będę mu Bogiem, a on będzie mi synem. A co do tchórzy i niewierzących, czyniących obrzydliwości, morderców i rozpustników, czarowników i tych, co zwodzą, i wszelkich kłamców – ich udziałem będzie jezioro płonące ogniem i siarką – to jest śmierć druga. Co jest arcyciekawe, nie ma jej w takim dosłownym, numerowanym nazwaniu w Starym Testamencie, czyli w Tanachu. Pojawia się ona jednak w paru jego żydowskich rozwinięciach, zwanych targumami – na to ostatnie pojęcie natrafiłem dopiero, grzebiąc głębiej w tym temacie. Aż czasami żałuję tego grzebania i może niepotrzebnie wchodzimy w materię zbyt dla nas, amatorów, hermetyczną. Będziemy musieli pomalutku i niezauważalnie, stopniowo jakoś wycofać się rakiem.

Ale póki co i dla niepoznaki, jeśli masz wątpliwości, to przyjrzyjmy się jeszcze innej scenie. Widzimy w niej jednego z dalszych uczniów, który deklaruje, że chce pójść za Jezusem, ale prosi go jeszcze o pozwolenie na pochowanie swego ojca. Tu musimy dodatkowo pamiętać, że w tamtej kulturze pochowanie ojca przez syna było niezmiernie ważnym, religijnym obowiązkiem – koniecznym do odprawienia rytuałem. Jezus mu odpowiada krótko: Pójdź za mną, a martwym zostaw grzebanie ich umarłych. Jak to jest, że Jezus żywych przecież ludzi, żywych żałobników, nazywa martwymi, umarłymi? Zauważmy też, co w jednej z najbardziej znanych przypowieści Jezusa ojciec mówi o odzyskanym synu marnotrawnym: ten syn mój był martwy, a ożył, zaginął, ale się odnalazł.

Przy okazji z tego wszystkiego wynika, że Jezus jest żywy. Pokonał drugą śmierć. A gdzie indziej dowiadujemy się od niego, że ma też żywą wodę, wodę życia. Z łaciny woda życia to aqua vitae, czyli po staropolsku okowita, ale akurat to chyba nie o tej wodzie życia Jezus mówił.

Często pewne kwestie możemy zobaczyć jeszcze wyraźniej, gdy zestawimy je w kontraście. Saduceusze, którzy nie wierzyli w zmartwychwstanie, zadali Jezusowi w ich mniemaniu podchwytliwe pytanie o to, czyją żoną po zmartwychwstaniu będzie kobieta, która poślubiała siedmiu braci, każdego kolejno po śmierci poprzedniego. Potocznie w odpowiedzi Jezusa widzi się komentarz co do natury nieba, że wszyscy będą jak aniołowie – bezcieleśni, więc też i bez związanej z ciałem płci – bez płciowości, seksualności, niewinni jak dzieci, tak więc to przyziemne pytanie saduceuszów nie ma sensu. Ale w drugiej części tej odpowiedzi widać jeszcze coś innego: Bo umierać już więcej nie mogą, […] jako synowie zmartwychwstania, są synami Boga. A że martwi zmartwychwstaną, to już Mojżesz pokazał przy krzaku, nazywając Pana, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. Bo Bóg nie jest Bogiem umarłych, lecz żywych. Dawno zmarłych i pogrzebanych proroków Jezus nazywa żywymi. Żywymi i już zmartwychwstałymi! A robi to, uwaga, jeszcze przed sądem ostatecznym. Chyba że coś przegapiliśmy? Więc oni zmartwychwstali przed Dniem Sądu? A więc i przed paruzją, czyli powtórnym przyjściem Chrystusa na ziemię? A nawet przed jego pierwszym przyjściem?! Bo przecież Jezus to mówi w trakcie pierwszego pobytu na ziemi. A może nie pierwszego? No bo reinkarnacja – jeszcze do tego wrócimy. Hej, czy tylko ja jeden mam takie wrażenie, że coś tu się nie zgadza?

Oczywiście myślę, że teologowie mogą powiedzieć, że osób tak ważnych i dostojnych jak patriarchowie nie dotyczą reguły obowiązujące zwykłych śmiertelników i nie muszą oni czekać i stać z nimi w kolejce. Czy tam raczej leżeć, bo to długi czas, więc lepiej leżeć i sobie spoczywać. Oni mają specjalne wejścia dla VIP‑ów. Jezus sam siebie najczęściej skromnie nazywa synem człowieczym, czyli człowiekiem. A na marginesie, po aramejsku człowiek i syn człowieczy niczym się nie różnią – to jest jedno i to samo pojęcie, lepiej, żebyśmy zawsze o tym pamiętali, gdy je usłyszymy.

No dobrze, żarty na bok, poszukajmy jeszcze szybciutko zwykłych ludzi, czyli inaczej synów ludzkich. Wszystko tu jest ciekawe, ale skracam, ile mogę:

Jeśli wtedy ktoś wam powie, oto tu jest Chrystus albo jest tam, to nie wierzcie. […] To [ja, Jezus] wam przepowiedziałem. […] Jak bowiem piorun błyska na wschodzie, a widać go aż na zachodzie, takie też będzie przyjście Syna Człowieczego. […] A zaraz po udręce tych dni słońce się zaćmi i księżyc nie da swego blasku, gwiazdy będą spadać z nieba i zatrzęsą się moce niebieskie. Wówczas ukaże się na niebie znak Syna Człowieczego. Wtedy będą biły się w piersi wszystkie ludy ziemi i ujrzą Syna Człowieczego przychodzącego na obłokach niebieskich, z mocą i wielką chwałą. I pośle on swoich aniołów z potężnym głosem trąby i zgromadzą jego wybranych z wszystkich stron świata, po wszystkie krańce nieba. […] Tak i wy, gdy zobaczycie to wszystko, wiedzieć będziecie, że blisko jest u drzwi. Zaprawdę mówię wam: nie przeminie to pokolenie, aż się to wszystko nie stanie.

Nie przeminie to pokolenie! W ówczesnej rachubie i języku oznacza to, że nie minie więcej niż około 40 lat. Czyli jednak coś przegapiliśmy? W tej samej Ewangelii Mateusza, parę rozdziałów wcześniej: Zaprawdę mówię wam, niektórzy z tych co tu stoją, nie zakosztują śmierci, aż ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego ze swoim Królestwem. I u Marka mamy te same słowa, i u Łukasza podobnie: Niektórzy z tu stojących nie zakosztują śmierci, aż ujrzą Królestwo Boże.

Bardzo późno zauważyłem, że owa zapowiedź w Ewangelii wraz z opisem, jak będzie wyglądał koniec świata, podobne są i mają podobny nastrój do tej bardziej znanej i powszechnie kojarzonej wizji Jana w jego Apokalipsie. I czy teraz w związku z tym wszystkim, co powiedziałem powyżej, zbyt śmiałym będzie twierdzenie, że koniec świata jest doświadczeniem indywidualnym? Że jest doświadczeniem osoby, persony, doświadczeniem tego, że się nią nie jest, a jest się całym kosmosem, synem Boga. Że ten koniec jest pożegnaniem ze starym światem, który dosłownie cały odchodzi w cień przeszłości, kończy się dla osoby. Takie kosmiczne doświadczenie musi siłą rzeczy być wstrząsające – cały świat trzęsie się w swych posadach. Podobno część ludzi nie przeżywa już tego w ludzkiej, psychosomatycznej formie i opuszcza ten świat. Niektórzy zostają, by między innymi móc też o tym opowiedzieć, jako naoczni świadkowie zaświadczyć o tym, o tej prawdzie. Czy wydaje ci się, że to wszystko jest zbyt śmiałym, zbyt ryzykownym twierdzeniem?

Bo dodajmy do tego jeszcze jedno, kluczowo ważne pytanie: czy Jezus oszukał tych, do których odnosiły się te jego słowa, że niektórzy z tych co tu stoją, nie zakosztują śmierci, aż ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego ze swoim Królestwem? A może się pomylił? A może po prostu nie wiedział, co mówi? Oszukał, pomylił, nie wiedział? Bo jeśli nie ma żadnej innej opcji, to kiepsko. Bieda. I aż strach myśleć.

Notabene persona oznacza „mówić przez”, per‑sonare, a w domyśle mówić przez teatralną maskę, jak robili to aktorzy na scenach antycznych teatrów. Zakładanie masek w przedstawieniach i tańcach spotykamy właściwie we wszystkich kulturach świata. Czy zdjęcie tych wszystkich masek, i to wszystkich naraz, nie może być traumatyczne? I nieśmiałe pytanie: co kryje się pod tymi wszystkimi maskami? Może jest to właśnie, jak w opisach, przerażające i oszałamiające, zatrważające i jednocześnie rewelacyjne. Rewelacja, z łaciny revelatio – objawienie, odsłonięcie; i to samo z greki, apokalipsis – zdjęcie zasłony, odsłonięcie, objawienie. Kalýptein – zasłaniać, apokalýptein – odsłaniać. Coś jak z tym słoniem i fortepianem: fortepian da się zasłonić, a słonia nie da się zafortepianić. Paweł: Bo wiedza nasza jest fragmentaryczna i wycinkowo też prorokujemy. Lecz kiedy przyjdzie doskonałe/pełne, to wycinkowe straci ważność. Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, jak dziecko myślałem, rachowałem jak dziecko. Gdy stałem się mężczyzną, porzuciłem to, co dziecinne. Tak też teraz widzimy trochę jak w lustrze i enigmatycznie, ale wówczas zobaczymy bezpośrednio twarzą w twarz. Teraz znam fragmentarycznie, ale wówczas poznam tak, jak zostałem poznany. Ewangelia Mateusza: Jezus jeszcze raz zakrzyczał wielkim głosem i oddał ducha. A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje, od góry aż do dołu, ziemia zadrżała, a skały popękały. Pamiętasz, że ta zasłona przybytku oddzielała najświętsze miejsce w świątyni, Święte Świętych, do którego ludzie nie mieli wstępu. I oto rozdarcie zasłony odsłoniło wszystkim najświętsze miejsce przebywania Boga. Prorok Izajasz prosił: Obyś rozdarł niebiosa i zstąpił!

Ale zabrnąłem w ciąg dygresji. I to jeszcze w przyciężkawe tematy. Powróćmy więc na ziemię, do klasycznego trójpodziału światów na niebo, ziemię i piekło. Reinkarnacja likwiduje nam potrzebę wciskania gdzieś na siłę czwartego czyśćca. Ani on do rymu, ani do taktu (i zobacz, jak licho się odmienia przez przypadki – przypadek?). Mimo wszystko gdybyś jednak za czyśćcem zatęsknił, to zobacz, że ziemia pełni rolę – swego rodzaju – czyśćca. Jednak usunięcie reinkarnacji spowodowało lukę, wyrwę, i trzeba było jakoś wymyślić go jako osobny, sztuczny twór, by tę lukę zapełnić – taki rodzaj protezy czy erzacu.

Wspominałem ci, że dla mnie Jan jest szczególny. To tak ważne tu dla nas nocne spotkanie Nikodema z Jezusem jest właśnie zapisane jedynie w jego Ewangelii. Ewangelia to dobra nowina. Dobra wiadomość, taki super news. Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię. Idźcie i wołajcie, że Jezus ma dla was dobrą wiadomość! Pytam czasem ludzi – bo przecież każdy słyszał o Ewangelii – no dobrze, ale co to jest za wiadomość, co to za dobra nowina? I jestem zaskoczony, jak różne, a czasem nawet dziwne odpowiedzi dostaję. Chyba nigdy jeszcze nie usłyszałem tej prostej, wielokrotnie zapisanej w nomen omen Ewangeliach, czyli nie gdzie indziej, jak w samej Biblii, że ta jakże dobra wiadomość jest nowiną, super newsem o – teraz werble! – o Królestwie Niebieskim. Czyli, że co? Że nie o śmierci na krzyżu? Nie o śmierci za grzechy?! No to czytajmy. [Jezus] wędrował przez miasta i wsie, nauczając i głosząc ewangelię o Królestwie Bożym. Inne miejsce: Jezus obchodził całą Galileę, nauczając w tamtejszych synagogach i głosząc Ewangelię o Królestwie. Albo też, gdy zatrzymywali go w jednym mieście, to odpowiadał: Także innym miastom muszę głosić Dobrą Nowinę o Królestwie Boga, bo po to zostałem posłany. Bo dokładnie po to został przez ojca posłany i dokładnie on sam to nam mówi. I że ostatecznie ta Ewangelia o Królestwie zostanie ogłoszona na całym świecie, na świadectwo wszystkim narodom i wtedy przyjdzie koniec.

Jaka to nowina? Przecież wszyscy od zawsze wiedzą, że jest Królestwo – co tu nowego? I czym jest ten koniec? Z końcem to akurat buddyści mają bardzo łatwo, to dla nich proste. Wszystko, czego tu w kółko doświadczamy, nazywają kołem samsary, kołowrotem wcieleń trwającym aż do uwolnienia z niego, tylko tam owo uwolnienie trzeba sobie ciężko wypracować. Z kolei w chrześcijaństwie uwolnienie jest prostsze – wystarczy zdać się na Jezusa, zaufać mu i go posłuchać. Pójść za nim. Za to tu jedyna trudność tkwi w tym, żeby się w ogóle o tym dowiedzieć, zrozumieć, o co mu w tym wszystkim chodzi – przeniknąć przez zasłonę i zobaczyć. Albo skorzystać z tego, że zasłona została rozdarta. Gdy Jezus mówi do Judejczyków, którzy już mu uwierzyli: Jeśli wytrwacie w mojej nauce, będziecie prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli/uwolni, co on tam ma na myśli? Co jest tą obiecaną prawdą czekającą na poznanie – możemy próbować sobie jedynie coś wyimaginować? A przede wszystkim wyzwoli od czego? Zobaczmy, jak ta wymiana zdań toczy się dalej: Odpowiedzieli mu: Jesteśmy dziećmi Abrahama i nigdy nie byliśmy niczyimi niewolnikami. Jak możesz mówić, że staniemy się wolni? Jezus im odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę mówię wam, że każdy, kto czyni grzech, jest niewolnikiem grzechu. A niewolnik nie przebywa w domu na zawsze, tylko syn przebywa na zawsze. Więc jeśli syn was wyzwoli, będziecie naprawdę wolni.

Ale też czy owo pójście za Jezusem jest aż tak proste? Jeśli ktoś chce pójść za mną, niech wyprze się samego siebie, weźmie swój krzyż i niech idzie za mną. Dopiero wtedy, dopiero wtedy. W jakim celu, po co należy się wyprzeć samego siebie? Wyprzeć się swojego ja? Czy chodzi o ja, które przecież chciałoby pójść do nieba? Jeśli nie, to czy istnieje jakieś inne ja? A czym jest krzyż, który należy wziąć i skąd on się w ogóle bierze, jeśli Jezus wziął wszystkie nasze grzechy na siebie? (Notabene słowo Chrystus nie pochodzi od słowa krzyż, a od namaszczenia – i do tego jeszcze kiedyś sobie wrócimy. Ze słowem chrzest też jest niezły bałagan, ale nie czas na to).

Apostołowie i uczniowie mieli trochę łatwiej niż my, choćby dlatego, że zawsze mogli dopytać o wszystko na bieżąco, jednak nawet oni długo Jezusa nie rozumieli. A tak przy okazji, zdarzyło się, że przy dopytywaniu otrzymali i taką odpowiedź: Mam wam jeszcze sporo do powiedzenia, ale teraz byście tego nie znieśli. A to byli przecież wybrańcy! Pomyśl o tym, że być może mógłbyś usłyszeć to samo. Bo niby w czym mielibyśmy być lepsi od Apostołów? Wracając, do nas jego przekaz dotarł zafałszowany, zwłaszcza w warstwie interpretacji (pewnie ty powiedziałbyś dosadniej: sfałszowany). Spuśćmy teraz zasłonę milczenia na wszystkie polityczne i interesowne powody tych za‑fałszowań. Może tylko jeden przykład bieżącego zafałszowania, który teoretycznie każdy sam łatwo mógłby sobie sprawdzić. Nowina jest o Królestwie Boga. Więc ktoś, kogo taki news zainteresował, może zapytać: no dobrze, to gdzie jest owo Królestwo, gdzie mam go szukać? I racja, może rzeczywiście, żeby tam trafić i się nie błąkać na ślepo, lepiej by było wiedzieć, gdzie ono dokładnie jest. Faryzeusze raz zapytali Jezusa o coś trochę innego i Bogu dzięki, że zapytali, bo on im przy tej okazji powiedział gdzie go szukać. Zobaczmy, jak ta scena wygląda w najpopularniejszej u nas Biblii Tysiąclecia mającej oficjalne imprimatur Kościoła katolickiego: Zapytany przez faryzeuszów, kiedy przyjdzie królestwo Boże, odpowiedział im: Królestwo Boże nie przyjdzie dostrzegalnie; i nie powiedzą: „Oto tu jest” albo: „Tam”. Oto bowiem królestwo Boże pośród was jest.

Czyli, że gdzie? No pośród was! Ktoś może powie, że jest w tym jakaś prawda. Ale trzeba przyznać, że taka lokalizacja jest trochę mało precyzyjna. Jeśli mogę tak powiedzieć, życzę powodzenia w szukaniu. Zobaczmy sobie teraz, co w oryginale powiedział Jezus: …i nie powiedzą: „Oto tu jest” albo: „Tam”. Oto bowiem Królestwo Boże jest wewnątrz was.

Dla pewności popatrzmy sobie jeszcze dalej: greckie słowo oryginału to entos – wewnątrz, wnętrze. Na wszelki wypadek sprawdźmy więc, czy owi, sprawujący swe urzędy, tłumacze znają znaczenie tego słowa. Poszukajmy może, jak je tłumaczą w innym miejscu: Faryzeuszu ślepy! Oczyść wpierw wnętrze kubka, żeby i zewnętrzna jego strona stała się czysta.

Jeszcze co do języka, pomyślałem sobie kiedyś, że z jakiejś strony dobrze, że tak zwany oryginał dotarł do nas w grece. Przecież oni wszyscy tam wtedy nie rozmawiali ze sobą po grecku, tylko po aramejsku. Greka była w zasadzie językiem elit. Rzymianie mieli swoją łacinę. Były to trzy główne języki. I tak też potrójnie wypisana była tabliczka przybita nad głową Jezusa, ogłaszająca jego winę z punktu widzenia prawa rzymskiego: „Król Żydów”. Z punktu widzenia Żydów wina była inna i chcieli, by Piłat napis zmienił, ale on tą inskrypcją odgryzł im się za wszystkie kłopoty, które mu sprawili. Zauważ, jak historia zatoczyła koło: zaraz po przyjściu Jezusa na świat Mędrcy ze Wschodu złożyli nowonarodzonemu pokłon, także tytułując go królem Żydów, a co więcej, właśnie za ów tytuł Herod chciał zabić Jezusa już w kołysce.

Co do greki, myślę, że jej największą zaletą dla nas jest fakt, że był to język antycznych filozofów z całym jego bogactwem precyzyjnych terminów. Być może najważniejsze dziedzictwo filozoficzne naszej kultury, w każdym razie jedna z jej podwalin. Język dobrze znany ze względu na relatywnie obszerną literaturę. Trochę tak, jakby dziś coś potencjalnie ważnego dla reszty świata spisywać nie w języku lokalnym, ale od razu po angielsku. Choć są pewne przesłanki, że przynajmniej część Ewangelii była spisana najpierw po aramejsku, a potem przetłumaczona na grecką wersję, którą znamy jako „oryginalną”. Są fragmenty, które po grecku nie mają tyle sensu, co po aramejsku, gdy przetłumaczy się je niejako z powrotem.

Wszystko co ci dziś napisałem, zamierzałem wspomnieć dużo później. Najpierw chciałem poopowiadać o innych rzeczach i powoli zbliżyć się do tych cięższych wagowo tematów – poprawię się. Jak widać nie dałem rady z nimi poczekać, bo za bardzo palą mnie od wewnątrz. I tak oto znów pojawiło nam się entos – wewnątrz.

Pozdrawiam cię!

B.